बिशेष अनलाइन । नेपाली चलचित्र सत्य हरिश्चन्द्र निर्माण भएको समय जोड्ने हो भने नेपाली सिने उद्योगले ६ दशक पार गरिसकेको छ । नेपाली भाषामा निर्मित पहिलो चलचित्र सत्य हरिश्चन्द्र भारतमा २००८ सालमा निर्माण भएको थियो । सत्य हरिश्चन्द्रका निर्देशक डी बी परियार हुन् ।
यता नेपालमा निर्मित आमा चलचित्रको पहिलोपटक प्रदर्शन भने २०२२ सालमा भएको थियो । निर्माणको हिसावले २०१८ सालमा नीजी लगानीमा चलचित्र माइतीघर बनेको थियो । माइतीघर नीजि क्षेत्रबाट निर्मित पहिलो चलचित्र हो । चलचित्र माइतीघरको निर्देशन बी एस थापाले गरेका थिए । यो चलचित्र आमा भन्दा पछाडी मात्र सार्वजनिक भएको थियो ।
आमा को निर्देशन हिरा सिंह खत्रीले गरेका थिए । चलचित्र आमामा शिवशंकर मानन्धर र भुवन चन्दले नायक र नायिकाको भुमिका निर्वाह गरेका थिए । सोही कारणले पनि नेपाली चलचित्रको इतिहासमा चलचित्रको पहिलो नायकका रुपमा शिवशंकर मानन्धर र नायिकाका रुपमा भुवन चन्दले इतिहासमा नाम लेखाएका छन् ।
शाही नेपाल चलचित्र संस्थान स्थापना भएपछि बनेको पहिलो नेपाली चलचित्र मनको बाँध हो । चलचित्र मनको बाँधलाई प्रकाश थापाले निर्देशन गरेका हुन । थापालाई चलचित्रनगरीमा बाघबुढो भनेर चिन्ने गरिन्थ्यो । थापाकै निर्देशनमा बनेको चलचित्र सिन्दुरको स्वरांकन तथा डबिङ्ग नेपालमा गरिएको थियो । नेपाली सिनेमाकोे प्रारम्भकालमा स्वरांकन, प्रशोधन, मिक्सिङ् र छपाई आदी काम सबै भारतमा गरिन्थ्यो । तर सिन्दुर नेपालमै डबिङ्ग भएको पहिलो नेपाली चलचित्र हो ।
छपाईका हिसावमा पहिलो चलचित्र चोखोमाया हो भने मिक्सिङमा प्रतिक्षाले इतिहासमा नाम लेखाएको छ । यी दुबै चलचित्रका निर्देशक राजविक्रम शाह हुन् । त्यस्तै नेपालमै सम्पादन गरिएको पहिलो चलचित्र भने प्रेम बानियाँ निर्देशित चलचित्र रक्षा हो ।
चलचित्रका अन्य बिधामा पनि पहिलो हुने मौका पाएका र इतिहासमा नाम लेखाउन साफल धेरै चलचित्रहरु छन् । चलचित्र कुसुमे रुमाल रजत जयन्ती मनाउने पहिलो नेपाली चलचित्र हो भने काठमाडौं उपत्यकाका विभिन्न हलहरूमा संयुक्त रूपमा ५२ साता चलेर पहिलो हुने चलचित्र सिन्दुर हो ।
एक समय दर्शकलाई हलसम्म तान्नका लागि नेपाली चलचित्रहरुमा जनावरलाई अभिनय गराउने गरिन्थ्यो । नेपाली चलचित्रमा पहिलोपटक डेव्यु गरेको जनावर बाँदर हो । निर्देशक उद्धव पौडेलले गोपीकृष्णमा बाँदरलाई अभिनय गराएका थिए । चलचित्र गोपीकृष्णले बाँदरको अभिनय भएको पहिलो नेपाली चलचित्रका रुपमा नेपाली चलचित्र इतिहासमा नाम लेखाउन सफल भएको छ । एकै व्यक्तिको दोहोरो भूमिका भएको पहिलो नेपाली चलचित्र पनि गोपीकृष्ण हो । चलचित्रमा महानायक राजेश हमाललाई दोहोरो भुमिकामा प्रस्तुत गरिएको छ ।
कुकुरको अभिनय समेटिएको पहिलो नेपाली चलचित्र भाउजु हो । जस्लाई राजेन्द्र शलभले निर्देशन गरेका हुन । चलचित्र भाउजुमा मोती नामको कुकुरको अभिनय देखाइएको छ । त्यस पछि निर्माण भएका साथी, पापी मान्छे लगायतका अन्य केही चलचित्रहरुमा पनि बाँदर र कुकुरको अभिनय समेटिएका छन ।
घोडाको प्रयोग पहिलेका धेरै चलचित्रहरुमा गरिएको भए पनि घोडाकै अभिनय समेटेर निर्माण गरिएको चलचित्र भने एक नम्बरको पाखे हो । किशोर रानाले निर्देशन गरेको यो चलचित्रमा घोडाको नाम माइला राखिएको छ ।
त्यसैगरी हात्तीको अभिनय समेटिएको पहिलो नेपाली चलचित्र माउते दाई हो भने उक्त चलचित्रलाई युवराज लामाले निर्देशन गरेका हुन । बलिउडका चलचित्रहरुमा पनि जनावर र पंछीलाई अभिनय गराइएका धेरै चलचित्रहरु छन । सलमान खान को सुपरहिट चलचित्र मैने प्यार कियामा परेवालाई प्रयोग गरिएको छ ।
नेपालमा पौराणिक कथा, जिवनी,उपन्यास र कृतिमा आधारीत भएर निर्माण गरिएका बिभिन्न चलचित्रहरुले पनि इतिहास लेखाउन सफल भएका छन् । जनआन्दोलन २०४६ का कमान्डर गणेशमानसिंहको जीवनीमा आधारित चलचित्र वीर गणेशमान निर्माण भइ प्रदर्शन भैसकेको छ भने गीति चलचित्रका रुपमा वसन्त श्रेष्ठ निर्देशित गौथलीले इतिहासमा पहिलो नेपाली गीति चलचित्रका रुपमा नाम लेखाएको छ । २०४४ सालमा बनेको प्रदीप रिमाल निर्देशित सिनेमा सिलु नेपाल भाषा अर्थात नेवारी भाषामा बनेको पहिलो चलचित्र हो ।
यादव खरेल निर्देशित चलचित्र प्रेमपिण्ड बालकृष्ण समको कृतिमा आधारित भई निमौण गरिएको पहिलो ऐतिहासिक नेपाली चलचित्र हो । नेपाली इतिहासको पहिलो पौराणिक चलचित्र भने श्री स्वस्थानी हो । यो चलचित्र २०५२ सालमा निर्माण भएकोे थियो । श्री स्वस्थानीको निर्देशन पनि यादव खरेलले नै गरेका हुन् ।
नेपाली चलचित्र भित्रका अन्य बिभिन्न बिधा मार्फत पनि चलचित्रकर्मीले पहिलो हुदै इतिहासमा नाम लेखाएका छन् । नेपाली चलचित्रमा संगीत दिने पहिलो महिला संगीतकार शान्ति ठटाल हुन् । उनले २०३४ सालमा निर्मित परालको आगोमा संगीत दिएकी छन । नेपाली चलचित्रमा नृत्य निर्देशन गर्ने पहिलो महिला शान्ता नेपाली हुन् । उनले नृत्य निर्देशन गरेको चलचित्र बाँसुरी हो । प्रदर्शनको १०० दिन मनाउने पहिलो चलचित्र दपर्णछायाँ हो भने हाल सम्म सर्बाधिक ब्यापार गर्ने चिलचित्रको इतिहास छक्का पञ्जाले कायम राखेको छ ।
Discussion about this post